BRICS NEDIR? BRICS’IN AMACI NEDIR? TÜRKIYE BRICS’E ÜYE OLACAK MI?
Türkiye’nin BRICS’e katılımı ile ilgili açıklamalar ardı ardına geliyor. Peki BRICS nedir, BRICS’e üye olan ülkeler neler? İşte detaylar…
1 Ocak 2024 itibariyle 5 yeni ülkenin de BRICS’e katılmasıyla birlikte topluluk varlığını küresel alanda artırmaya devam ediyor. Her ne kadar topluluk G-7 ve G-20’ye ekonomik ve politik alternatif olarak kurulsa da G-20 ülkelerini de içinde barındırıyor. Topluluğun başını Rusya çekerken Çin ve Hindistan en büyük destekçilerinden. Topluluk ilk zamanlar sadece kurucu ülkelerle hareket etse de üye ülkelerin sayısını arttırmayı hedefliyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin katılan yeni ülkelerle beraber üye sayısının 10’a ulaştığını 30 ülkenin de katılmak istediğini belirtti. Özellikle Rusya ve Çin Türkiye’nin topluluğa girmesine sıcak bakıyor. Türkiye Batı ile ekonomik ve politik sıkıntılar yaşamasından dolayı her ne kadar topluluğa girmeye yakın görünse de henüz resmi bir başvuru yapılmış değil.
NASIL OLUŞTU?
2001 yılında yatırım bankası Goldman Sachs’ta çalışan Jim O’Neill isimli bir ekonomist, birliğe ismini veren ‘BRIC’ kısaltmasını, Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in İngilizcelerinin baş harflerinden üretti. Bunlar o dönemde, yüzölçümü olarak büyük, orta gelir düzeyinde olan ama hızlı büyüyen ekonomilerdi. O’Neill bu ülkelerin 2050’ye kadar dünyanın en büyük ekonomileri arasında olacağını öngördü. 2006 yılında dört ülke bir araya gelmeye karar verdi ve BRICS’i oluşturdu. 2010 yılında Güney Afrika’nın katılımıyla BRICS halini aldı.
BRICS NEDEN ÖNEMLİ?
BRICS ülkeleri arasında Çin ve Rusya gibi büyük dünya güçleri, ya da Brezilya ve Güney Afrika gibi kendi kıtalarındaki büyük güçler var. Genişleyen grubun bünyesindeki ülkelerin toplam nüfusu 3,5 milyar. Bir başka deyişle dünya nüfusunun yüzde 45’ini kapsıyor. BRICS ülkelerinin ekonomilerinin toplam büyüklüğü 28,5 trilyon dolar buluyor. Bu da, dünya ekonomisinin yaklaşık yüzde 28’ine tekabül ediyor. BRICS ülkeleri aynı zamanda dünyada ham petrolün yüzde 44’ünü üretiyor. BRICS grubu, kalkınmakta olan ülkelerin “daha büyük bir ağırlığa ve temsile” sahip olması çağrısı yapıyor. Grup bünyesindeki ülkeler 2014’te, kalkınma projelerine destek vermek için Yeni Kalkınma Bankası’nı kurdu. BRICS ülkeleri 2022 sonu itibarıyla kalkınmakta olan ülkelere yeni yol, köprü, demir yolu ve su tedariki projeleri için 32 milyar dolar kredi verdi. İrlanda’nın başkenti Dublin’deki Trinity College’dan kalkınma coğrafyası uzmanı Prof Padraig Carmody, bunun özellikle Çin’in BRICS için biçtiği rol olduğunu söylüyor. Carmody, “Çin, BRICS üzerinden gücünü ve nüfuzunu büyütmeye çalışıyor. Özellikle Afrika’da. Küresel Güney’in başlıca sesi olmak istiyorlar” diyor. BRICS’teki bir diğer büyük güç Rusya’nın ise grubu başka bir amaçla kullandığını savunanlar var. Londra merkezli düşünce kuruluşu Chatham House’dan Creon Butler, “Rusya, grubu Batı’ya karşı savaşının parçası olarak görüyor.
KÜRESEL GÜÇ
BRICS İş Konseyinin raporuna göre, üye ülkelerin toplam gayrisafi yurt içi hasılası (GSYİH) 56 trilyon doları geçiyor ve küresel hasılanın yüzde 31,5’ini oluşturuyor. Buna göre bu oranın 2030’a gelindiğinde yüzde 50’ye ulaşması öngörülüyor. BRICS ülkeleri, küresel ticaretin yüzde 18’ini kontrol altında tutuyor ve dünya genelinde yabancı yatırımların yüzde 22’sini teşkil ediyor. Öte yandan, 3,2 milyarlık toplam nüfusuyla, dünya nüfusunun yüzde 41’ini oluşturan BRICS ülkelerinin toplam yüz ölçümleri de dünyanın karasal yüz ölçümünün yüzde 26,7’sine tekabül ediyor.
ÜYE ÜLKE SAYISI ARTIYOR
Güney Afrika’nın başkenti Johannesburg’da Ağustos 2023’te düzenlenen BRICS Zirvesi’nde alınan kararla, Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Arjantin’den oluşan 6 ülkenin birliğe katılması onaylanmıştı. Ancak Arjantin Devlet Başkanı Javier Milei, 30 Aralık’ta Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’dan oluşan BRICS grubu mekanizmasından çıktıklarını bildirdi. Rusya ise BRICS’in 2024 yılı dönem başkanlığını devralırken, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, konuya ilişkin 1 Ocak’ta yaptığı açıklamada, birliğin artık 10 uluslu bir yapı haline geldiğini ve Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin yeni üyeler olarak katıldığını söyledi.
Putin, bu yıl da birliğe katılmak isteyen yeni ülkeleri değerlendireceklerine işaret ederek, “BRICS’in çok boyutlu gündemine şu veya bu şekilde katılmak isteyen yaklaşık 30 ülkenin ne derece hazır olduğunu değerlendireceğiz.” ifadesini kullandı.
DOLARA KARŞI İTTİFAK
Dolar’a karşı adımların BRICS nezdinde artma ihtimali bulunurken, Rusya’nın da Çin ve Hindistan’la enerji ticaretinde ruble, yuan ve rupinin payı Batılı ülkelerin yaptırımları nedeniyle önemli oranda arttı. Doların rezerv para statüsü, ABD’ye ucuz finansman ve mali yaptırım şeklinde avantaj sağlarken, BRICS’in “dolarsızlaşma” adımları söz konusu avantajları sekteye uğratabilir. BRICS, IMF ve Dünya Bankası’na alternatif yaratmak ve üye ülkelerdeki dolarsızlaşma sürecini desteklemek için 2015’te Yeni Kalkınma Bankası’nı (NDB) kurdu. Brezilya’nın eski devlet başkanı, NDB Başkanı Dilma Rousseff, geçen yıl yaptığı açıklamada, banka tarafından verilen kredilerin yaklaşık yüzde 30’unun yerel para birimlerinde yapıldığını ve küresel finans sisteminin yerini artık “çok kutuplu bir sistemin alacağı” değerlendirmesinde bulunmuştu.
ALTERNATİF PARA BİRİMİ
BRICS ülkelerindeki merkez bankalarının altın rezervleri de özellikle “dolara alternatif para birimi” tartışmaları ekseninde gündeme gelen bir başka unsur olarak ön plana çıkıyor. Birlik nezdinde ortak yeni bir rezerv para birimi kurulmasına yönelik tartışmalar sürerken, Putin, BRICS’in bu konuda çalışmalar yürüttüğünü ancak bunun kolay bir süreç olmadığını, zaman alacağını söylemişti. Putin, yeni bir rezerv para birimi yerine devletler arasındaki ödemeleri sağlamak için bir sistem kurmanın daha önemli olduğu değerlendirmesini de yapmıştı. Dünya Altın Konseyi (WGC) verilerine göre Rusya 2 bin 332 tonla BRICS’te en çok altın rezervine sahip ülke konumunda. Onu 2 bin 10 tonla Çin, 797 tonla Hindistan takip ediyor. Suudi Arabistan 323 ton, Brezilya 129 ton, Mısır 125 ton, Güney Afrika 125 ton ve Birleşik Arap Emirlikleri 75 ton altın rezervine sahipken, resmi olarak bildirimde bulunmayan İran’ın 325 ton, Etiyopya’nın ise 100 ton altın rezervine sahip olduğu tahmin ediliyor.
TÜRKİYE VE BRICS
Türkiye’de BRICS gündemi, 2018’de Erdoğan’ın BRICS Zirvesi’ne katılmasıyla ve 2022 yılında Putin’in Türkiye’yi BRICS’e katılmaya davet etmesiyle ısındı. Ancak, Türkiye’nin çoklu dış politika çabası çerçevesinde Asya’daki tüm bölgesel örgütlere katılım isteği göstermesi dışında özel bir BRICS gündemi olduğuna dair bir işaret yok. Örneğin, Wang Yi’nin ziyareti öncesi Çin Dışişleri Bakanlığı Türkiye’nin davetini BRICS Zirvesi’yle ilintilendirdi ama hemen arkasından 1 Ağustos’ta Çin ordusunun kuruluş yıldönümü kutlamalarına katılan Kara Harp Okulu Komutanı Gültekin Yaralı, Türkiye’nin BRICS’e değil, Şanghay İş birliği Örgütü’ne katılma isteğini hatırlattı.
TÜRKİYE’NİN BRICS ÜLKELERİ İLE DIŞ TİCARETİ
Türkiye BRICS ülkeleri ile önemli seviyede dış ticaret gerçekleştiriyor. 2022 yılında BRICS ülkelerine Türkiye yaklaşık 17 milyar $ ihracat gerçekleştirdi. Bu tutar Türkiye’nin toplam ihracatı içinde %6,7 paya sahip. Yeni ülkelerin katılımı ile BRICS’in genişlemesi durumunda ihracat 31,6 milyar $ seviyesine çıkacak ve toplam ihracat içinde %12,4’lük bir payı oluşturacak. BRICS ülkelerinden gerçekleştirilen ithalat ise 2022 yılında 117,3 milyar $. Bu rakamın Türkiye’nin toplam ithalatı içindeki payı %32,3. BRICS’in genişlemesi ile birlikte Türkiye’nin birlikten toplam ithalatı 132,8 milyar $ seviyesine çıkacak. Bu tutar Türkiye’nin toplam ithalatının %36,5’lik payını oluşturuyor. BRICS ülkeleri dünya ticaretinden de önemli bir pay alıyor. Küresel ticaret rakamları göz önüne alındığında, toplam ihracat %20,8 pay ile 5,1 trilyon $, toplam ithalat ise %16,4 pay ile 4,1 trilyon $.
SURSA:https://sanayigazetesi.com.tr/brics-nedir-bricsin-amaci-nedir-turkiye-bricse-uye-olacak-mi/
