AZERBAYCAN’DA FETÖ YAPILANMASI
Türkiye’de 40 yıl boyunca sinsi bir şekilde örgütlenerek devletin birçok kritik noktalarına sızmış olan
hain FETÖ terör örgütü; kirli yüzünü 17-25 Aralık sürecinde, kanlı yüzünü ise 15 Temmuz Darbe
Girişiminden göstermiştir. Türkiye’den sonra FETÖ’nün en güçlü yapılandığı ülkelerden biri
Azerbaycan'dır. Onun içindir ki Azerbaycan için en önemli güvenlik sorunlarının başında Fetullahçı
Terör Örgütü gelmektedir. Terör örgütü FETÖ; Türkiye’de uyguladığı benzer yol ve yöntemlerle
Azerbaycan’da başta eğitim, güvenlik olmak üzere sosyo-ekonomik ve sosyo-politik alanlarda büyük
bir yapıya sahip olmuştur. Sovyetler Birliği`nin dağılmasından sonra yeni bağımsızlığını kazanan
bölge ülkelerinin dış politikasını ve sosyo-ekonomik yapılarını da önemli ölçüde değiştirmiştir. FETÖ
kuruluşunda itibaren küresel ticari ağları güçlendiren, eğitim vasıtasıyla Batı’nın küreselleşmeci
ideolojisini taşıyan ve toplumun tüm temel değer ve kültürünü yok sayan talimatlarla iş güden maşa
bireyler yetiştirmiştir. Kendine bunu görev haline getiren FETÖ; okullar ve dershaneler vasıtasıyla
farklı coğrafyalarda yaşayan toplumların kılcal damarlarına ulaşmış; o ülkelerin siyasi-bürokratik ve
ekonomik elitlerine nüfuz etme imkânına sahip olmuştur. 15 Temmuz hain darbe sonrası Türkiye’deki
eğitim kurumları takibe alınmış, çeşitli kısıtlamalar ve kapatmalarla örgütün Türkiye’de genç nesillere
erişimi, örgüte eleman devşirme süreci, finansal hareketliliği ciddi anlamda kısıtlanmıştır. Bu süreçte
FETÖ’nün yurt dışındaki eğitim kurumları da mercek altına alınmış, örgütün “Türk Okulları” ismiyle
kendisini Türkiye’nin meşru temsilcisiymiş gibi gösterme politikası 15 Temmuz darbesi sonrası
engellenmiştir. FETÖ’nün en büyük yayın organı Zaman Gazetesi 1991`de Nahcıvan ve Bakü`de büro
açarak kirli faaliyete başladı. SSCB’nin dağılması ile FETÖ’nün okul açtığı ilk ülke Azerbaycan
olmuştu. Bu dönemlerde eğitim sisteminin çökmesi, ağır ekonomik durum ve Türkiye`ye karşı olan
hasret duyguları FETÖ yapılanmasının Azerbaycan`da hızlı büyümesine sebep olmuştur. İlgili
dönemde Türkiye Cumhuriyeti yöneticilerinin FETÖ Yapılanması`na karşı güven duymaları ve
Azerbaycan yöneticilerine bu kurumların faaliyeti için gerekli desteği sağlama konusundaki ricaları
da bu yapılanmaya karşı güven duyulmasına katkı sağlamıştır. 1 2015'e kadar Azerbaycan'da
FETÖ'nün 14 lisesi ve 1 üniversitesi bulunmaktaydı. Azerbaycan Anayasası’nın 18.maddesinin
2.fıkrasında "İnsan onurunu küçük düşüren ve insani prensiplere aykırı dinlerin yayılması ve tebliği
yasaktır" cümlesine "dinlerin" kelimseinden sonra "dini akımların" ifadesi yerleştirilmiş, FETÖ ve
benzeri gruplara karşı mücadele anayasal hükme bağlanmıştır. 2 FETÖ`nün Azerbaycan`da etkisini
zayıflatan bir diğer faktör ise Azerbaycan`ın siyasal rejimidir. Dini faktörlerin siyasetde kullanılması
toplum tarafından pek fazla kabul görmediği için Azerbaycan`daki siyasal otoriteler her zaman
sekülerlik ve modernizm gibi öğeleri ön planda tutmuşlardır. 3 Azerbaycan`da "Dini Kurumlarla
Çalışma Amaçlı Devlet Komites"nin (DKÇADK) başkanı Mübariz Gurbanlı verdiği bir mülakatta
Fethullah Gülen`in eserleri, Risaleyi-Nur Külliyatı ve Nurculuk ile ilgili kitapların Azerbaycan`da
yayılmasının ve basılmasının yasaklanma sürecinin 2009`da yapılan kanun değişikliği ile başladığını
ve bu yapılanmanın kadrolaşma eğilimlerinden rahatsızlık duyulduğunu ve kontrol altına alındığını
söyleyerek Azerbaycan`ın benzeri yapılanmalara karşı tutumu hakkında bilgi vermektedir. 4 2014`den
itibaren FETÖ Yapılanması Milli Güvenlik Kurulu`nda mücadele edilmesi gereken legal görünüm
altında illegal faaliyet yürüten paralel yapılanma olarak kabul edildi (MKG Basın Bildirileri, 2014).
1 TURGUT, Hulusi, 15 Ocak 1998, "Fethullah Gülen ve Okullar", Yeni Yüzyıl Gazetesi, http://fgulen.com/tr/turk-
basininda-fethullah-gulen/fethullah-gulen-hakkinda-dizi-yazilar-dosyalar/fethullah-gulenin-dizi- yazilar/3141-
Hulusi-Turgut-Yeni-Yuzyil-Fethullah-Gulen-ve-Okullar (16 Mart 2017)
2 2009`da gerçekleştirilen Anayasa değişikliği ile ilgili detaylı bilgi için bkz:
3 RUSTAMOV, Rafig, 2008, "Azerbaycan Dış Politikasında Kimlik, Tehdit Algılaması Ve Güvenlik Yaklaşımları",
Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi SBE, Ankara
4 TREND HABER AJANSI, 23 Ağustos 2016,"Uzun illərdir ölkəyə Gülənin dinlə dağlı kitablarının idxalına icazə verilmir",
http://az.trend.az/azerbaijan/society/2651769.html (17 Mart 2017)
2
2014`de yoğun seçim dönemi ile birlikte Ak-Parti Hükümeti dış ilişkilerde de FETÖ mücadelesine
önem vererek, dış politikanın da temel belirleğicilerinden biri haline getirdi. Yerel Seçimleri Ak-
Parti`nin kazanmasından sonra Recep Tayyip Erdoğan ilk yurtdışı ziyaretini 4 Nisan 2014`de
Azerbaycan`a yaptı. Azerbaycan basınında Erdoğan`ın FETÖ ile ilgili Aliyev`den bazı taleplerinin
olduğuna dair geniş tartışmalar yapılmaya başladı. Düzenlenen Basın Toplantısı`nda Aliyev`e "FETÖ
Yapılanması ile ilgili düşünceleri" sorulmuştur. Basın toplantısında Aliyev "…Biz bu konuda da diğer
meselelerde olduğu gibi hemfikiriz, iki ülke ilişkilerine zarar verecek herhangi bir girişimi biz kabul
etmiyoruz" açıklamasını yaparak, Azerbaycan tarafının bu konuya ilişkin tutumunu açıkca ifade
etmiştir (İlham Aliyev`in Resmi Basın Toplantıları, 04.04. 2014). Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev
darbe girişimini sert şekilde kınayarak, Ak-Parti iktidarını ve demokrasiyi desteklediğini açıkca
bildirmiştir (Star Gazetesi, 16.07.2016). Darbe girişiminden hemen sonra Fethullah Gülen`le röportajı
yayınlayan ANS Televizyonu`nun "terör örgütü propogandası yaptığı" gerekçesiyle yayını
durdurulmuş (MTRŞ, 18.07.2016) ve FETÖ`nün yayın organı olan Zaman-Azerbaycan Gazetesi
kapatılmıştır. Darbe girişiminden bir kaç gün sonra ise 20 Temmuz 2016 tarihinde SOCAR, Kafkas
Üniversitesi`ni feshettiğini açıklamıştır. Ağustos ayının başlarında ise FETÖ ile ilişkisi tespit edilen 50
Türk akademisyen görevden uzaklaştırılarak sınırdışı edilmiştir (Anadolu Ajansı, 20.07.2016;
Hürriyet, 17.08.2016). 12 Ağustos 2016 tarihinde Azerbaycan Başsavcılığı`nda FETÖ Yapılanması ve
"Hizmet Harekatı"na karşı soruşturma başlatılmış ve bu örgütle ilişkisi bulunan kişiler
tutuklanmışlardır 5 . Darbe teşebbüsünden sonra İçişleri Bakanı Ramil Usubov Ağustos ayında
Türkiye`yi ziyaret ederek, Azerbaycan`da gerçekleştirilen FETÖ operasyonları hakkında Türkiye
tarafını bilgilendirmiştir (Daxili İşlər Nazirliyi, 01.09.2016). FETÖ gerçeğini Türkiye'deki gelişmelere
paralel olarak yakından takip eden ve gereken önlemleri 15 Temmuz sürecinden önce almaya başlayan
Azerbaycan'da darbe girişiminin ardından önlemler yoğunlaştırıldı. Bu kapsamda, örgütün ülkedeki
eğitim ve medya kurumlarıyla iş adamları derneklerinin faaliyeti durduruldu. Azerbaycan halkı ve
hükümeti, darbe girişiminde Türk halkı ve hükümetinin yanında olduğunu ortaya koydu.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, darbe girişiminin hemen akabinde Türk vatandaşlarının demokratik
yolla seçtiği iktidarı sonuna kadar desteklediklerini ifade etti. 15 Temmuz darbe girişiminin hemen
ardından 20 Temmuz 2016'da, FETÖ'nün yurt dışındaki ilk üniversitesi olarak bilinen ve 1993'te
kurulan Kafkas Üniversitesi de kapatıldı. FETÖ mensuplarının iadesi konusunda da Azerbaycan
Türkiye ile iş birliği içerisinde hareket etti. 15 Temmuz sonrasındaki süreçte Azerbaycan Türkiye'nin
aradığı bazı FETÖ mensuplarını iade etti.Şunu net bir şekilde ifade edelim ki son dönemde,
Azerbaycan ve Türkiye ilişkileri siyasi, ekonomik, enerji ve askeri alanlarda stratejik ortaklığa
dönüşmüştür. Ayrıca ikili ilişkilerin gelişmesi bölgenin ekonomik kalkınması ve güvenliği açısından
önemlidir. Bu bağlamda ikili ilişkileri olumsuz etkileyecek girişimlere karşı her iki devlet açık tavır
sergilemektedir. Diğer taraftan Azerbaycan İçişleri Bakanlığı`nın 2009`dan itibaren Nurculuk başta
olmak üzere diğer radikal dini tarikatlara karşı operasyonlar düzenlediğini vurgulumakta fayda
vardır. 6 Daha sonralar FETÖ`nün devlet kontrolüne alınma süreci başlamış ve çatı kurum olan "Çağ
Öğretim İşletmeleri" 1 Mart 2013 tarihinde Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi-SOCAR`ın bünyesine
geçmiştir. (Trend Haber Ajansı, 01.03.2013). Türkiye`de FETÖ/PDY terör örgütünün 17-25 Aralık
2013`de gerçekleştirdiği illegal operasyonlar ve dinlemeler Türkiye gündemine düşünce bu
yapılanmanın tehlike boyutları az da olsa anlaşılmış oldu (Sözcü Gazetesi, 17.12.2015) ve Erdoğan
önderliğinde FETÖ Yapılanması`na kaşı mücadelenin temelleri atıldı. Azerbaycan`da ise 17-25
Aralık`tan önce yaşanan bu gelişmelerin Türkiye`deki iktidar-cemaat çatışmasından daha önce,
bağımsız bir şekilde yürütülmüş olması dikkat edilmesi gereken husustur. 2014`den itibaren FETÖ
Yapılanması Milli Güvenlik Kurulu`nda mücadele edilmesi gereken legal görünüm altında illegal
faaliyet yürüten paralel yapılanma olarak kabul edildi (MKG Basın Bildirileri, 2014). 2014`de yoğun
seçim dönemi ile birlikte Ak-Parti Hükümeti dış ilişkilerde de FETÖ mücadelesine önem vererek, dış
politikanın da temel belirleğicilerinden biri haline getirdi. Yerel Seçimleri Ak-Parti`nin
kazanmasından sonra Recep Tayyip Erdoğan ilk yurtdışı ziyaretini 4 Nisan 2014`de Azerbaycan`a
yaptı. Azerbaycan basınında Erdoğan`ın FETÖ ile ilgili Aliyev`den bazı taleplerinin olduğuna dair
5 Başsavcılığın gerçekleştirdiği operasyonlar hakkında detaylı bilgi için bkz: Respublika Baş Prokurorluğu,
xidmetinin-metbuat-xidmetlerinden (12 Nisan 2017)
6 Radikal dini örgütlere karşı yürütülen operasyonlarla ilgili bkz: Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyi,
http://www.mia.gov.az/?/az/pressreliz/view/12368 (17 Mart 2017)
3
geniş tartışmalar yapılmaya başladı. Düzenlenen Basın Toplantısı`nda Aliyev`e "FETÖ Yapılanması
ile ilgili düşünceleri" sorulmuştur. Basın toplantısında Aliyev "…Biz bu konuda da diğer meselelerde
olduğu gibi hemfikiriz, iki ülke ilişkilerine zarar verecek herhangi bir girişimi biz kabul etmiyoruz"
açıklamasını yaparak, Azerbaycan tarafının bu konuya ilişkin tutumunu açıkca ifade etmiştir (İlham
Aliyev`in Resmi Basın Toplantıları, 04.04. 2014). Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev darbe girişimini
sert şekilde kınayarak, AK Parti iktidarını ve demokrasiyi desteklediğini açıkca bildirmiştir (Star
Gazetesi, 16.07.2016). Darbe girişiminden hemen sonra Fethullah Gülen`le röportajı yayınlayan ANS
Televizyonu`nun "terör örgütü propogandası yaptığı" gerekçesiyle yayını durdurulmuş (MTRŞ,
18.07.2016) ve FETÖ`nün yayın organı olan Zaman-Azerbaycan Gazetesi kapatılmıştır. Darbe
girişiminden bir kaç gün sonra ise 20 Temmuz 2016 tarihinde SOCAR, Kafkas Üniversitesi`ni
feshettiğini açıklamıştır. Ağustos ayının başlarında ise FETÖ ile ilişkisi tespit edilen 50 Türk
akademisyen görevden uzaklaştırılarak sınırdışı edilmiştir (Anadolu Ajansı, 20.07.2016; Hürriyet,
17.08.2016). 12 Ağustos 2016 tarihinde Azerbaycan Başsavcılığı`nda FETÖ Yapılanması ve "Hizmet
Harekatı"na karşı soruşturma başlatılmış ve bu örgütle ilişkisi bulunan kişiler tutuklanmışlardır 7 .
Darbe teşebbüsünden sonra İçişleri Bakanı Ramil Usubov Ağustos ayında Türkiye`yi ziyaret ederek,
Azerbaycan`da gerçekleştirilen FETÖ operasyonları hakkında Türkiye tarafını bilgilendirmiştir (Daxili
İşlər Nazirliyi, 01.09.2016). FETÖ’nün Azerbaycan yapılanmasında üst düzey yönetici olduğu
gerekçesiyle hakkında yakalama kararı çıkarılan İbrahim E., MİT ve Azerbaycan güvenlik güçleri iş
birliğiyle yakalanarak, Türkiye'ye getirildi. 8 Milli İstihbarat Teşkilatı, firari FETÖ’cüyü
Azerbaycan’da kıskıvrak yakaladı. Hakkında "silahlı terör örgütü kurma ve yönetme" suçundan
yakalama kararı bulunan FETÖ/PDY mensubu Uğur Demirok, MİT tarafından gerçekleştirilen
operasyonla yakalanarak Türkiye'ye getirildi. ( 13.11.2022 Yeni Şafak) Azerbaycan'da FETÖ
yapılanmasına yönelik operasyon düzenlendi. Azerbaycan İçişleri Bakanlığı tarafından yapılan
açılamada, Azerbaycan Demokrasi ve Refah Partisi Genel Başkanı Gubad İbadoğlu'nun da içinde
olduğu 5 kişinin FETÖ yapılanmasına yönelik yürütülen soruşturma kapsamında gözaltına alındığı
bildirildi. (23.07.2023 İHA). “Tek Millet, İki Devlet’’ şiarıyla hareket eden Türkiye ve Azerbaycan
yönetimleri karşılıklı hassasiyetlerini dikkate alarak, bölgesel çıkarlarını korudukları müddetçe ne
FETÖ nede benzeri yapılar asla iki kardeş ülkede nefes alamazlar. Her iki devlet milli egemenliklerini,
bütünlüğünü ve istikrarını korumak adına uluslararası terör örgütü FETÖ’ye karşı birlikte hareket
etmektedir. Son terörist temizlenene kadar mücadeleye devam…
Dr. İmbat MUĞLU
Güvenlik Danışmanı
SURSA:https://www.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid0UogZ59DnRppTb6TR58opzLpArz8z4pdQkZpiagChhRGhh8ZQh3Xh67mpfVHQ57NYl&id=100063733292373&paipv=0&eav=AfbdLVAPlvLx89pS92ZUbjotbLt2JqaGIEgbDUQaNLHvdOBtOl9uozqnvpm0sTgED5A&_rdr
